DIELL LIRIE

Shpjegim i fjalëve të pa njohura:
Karadaku – Mali i Zi i Shkupit
Nam – kërdi
Hyqymeti – arabisht: hukama; turq.hykymet- pushteti, qeveria
Ylqe – turq. rrreth, rrethi, në rrethin tënd
Hyzmet – turq. Shërbim
Vergi – turq. Tatim, taksa që paguhet për dyçan, për shtazë, tokë, etj.detyrim, tatim
Djeu – dëgjoi
Efendi – turq. Zotëri
Farojmë – Çrrënjosur, fshirë nga faqja e dheut
Dynja – turq. Bota, gjithësia, njerëzimi
Mesap – Sa duket, si duket, me gjasë
Kaurr – turq. Gjavur – I pa fe, emër me të cilin turqit quanin me përbuzje atë që nuk ishte i fesë islame, i krishterë
Kongjollozët – Konsulët
Veleti – turq. Velet – fëmijëror, i zgjuat e dinak
Mexhlisi – arab. Mexhlis, turq.Meçlis – Kuvend, Mbledhje
Korcllës – Konzullit
Milet – turq. Popull
Rahat – turq. Qetë, urtë, pa trazime
Rahatue – Qetësua
Vatan – turq. Atdhe, Vendlindje
Din – turq. Fe, kryesisht muhamedane
Syrgjyn – Mërgimtarë, martirë
Inashalla – turq. Bëre Zot!(Ofshamë për bekim ose mallkim)
Medet – turq. Mjerë, e keqe e madhe
Nami – Kërdi, katastrofë
Kurban – Viktimë, fli, flijim
Skyfteri – Skifteri, shpend grabitqar
Qari – Fitimi, leverdia
Kiamet – Fatkeqësi e madhe, shtrëngatë, përmbytje, mbarim
Gazep – Mundim i madh, vuajtje
Qafir – turq. Njeri i pa fe, i pa besë
Qejf – dëshirë
Shkaut, shkijet – sërbët
Medet – Mjerim, dhembje, frikë
Kepi – Bjeshkët, shkrepa shkëmbinjsh
Telektuali – Intelektuali, mendjetari, dijetari
Zabiti – turq. Oficeri
Hingilizi – turq. Anglia, Britania e Madhe, Mbretëria e Bashkuar
Xhemi – Anije shpatalluke me vela
Mexhlisit – Këshillit, Kuvendit
Meshtari – Prifti, ai që celebron meshën, liturgjinë, mëshari, urata
Han – Bujtore – Burg
Gavaz – Rojtar, polic
Nera – Mjeri, tmerri, trishtimi
Xhenaze – Kufoma e të vdekurit
Ipeshkvi i vendit – Quheshe Imzot Jeran Maria HILLEREAU – Delegati i Stambollit dhe Kryeipeshkëv i Petra-s.
Shejtnesha – Quheshin: Maria LESUEUR, Bernardina dhe Katarina – tri motra të nderit që shërbenin të sëmurët dhe ndihmonin të varfrit.

Këtë rapsodi ma dhuroi Zotëri Mursel Jashari, profesor i historisë në Gjilan, i lindur në fshatin Sefer të Karadakut.
Këtë epikë e ka kënduar rapsodi popullor:Arben Stublla, në fshatin Stubëll, më 1971.
Botimi i kësaj rapsodie epike, bëhet pa asnjë ndryshim, as ndërhyrje gjuhësore, me qëllim të ruajtjes së origjinalitetit dhe të autoktonisë burimore.
Demir KRASNIQI
14. MURIMI I KALASË SË NOVOBËRDËS
Perandori ka urdhnue-
Krejt Ballkanin me sundue,
Shumë kala me i ndërtue,
Ushtrinë e vet me i strehue,
Prej sulmuesve me shpëtue!
T’ gjithë shqiptarëve shpi për shpi,
Ja u ka qitë nga ‘ i hangari!
Hangari, hiq pa çare ,
Me punue rrogëtarë pa pare!
Me bajtë gurë e me murue,
Shumë janë lodhë e janë dermue,
Gjatë tanë jetës kanë punue,
Kurrë n’ shpi t’ vet s’ kanë mujtë me shkue!
Mish e eshna ju kanë prrekë,
Shumë prej tyne, n’ kala kanë vdekë!
Si n’ shumë treva të këtij vendi –
Novobërdës, i erdhi rendi,
Me e ndërtue atë Kala,
Krejt Kosovën, me mujtë me e pa!
N’ Novobërdë , n’ atë maje t’ kodrës –
Sheh Kosovën, si n’ shuplakë t’ dorës!
Skaj me skaj nëpër Malësi –
Kanë mbledhë burra e djem të ri,
Kanë bajtë gurët dorë me dorë,
N’ vapë të madhe, n’ shi e n’ borë,
Prej Gollakut e Karadakut,
Për me i ngritë Kala – Romakut!
Nji sokol, nji burrë malësor,
Kish zanatin murator,
S’ kish shumë kohë që ish martue,
I erdhi rendi n’ Kala me shkue!
Me punue në atë Kala,
Tjetër mashkull në shpi nuk la!
E la n’ shpi nji loke – nanë,
E la nusen e re shtatëzanë.

Njizet vjet murim ka ba –
Shpinë e vet, kurrë s’e ka pa!
Nuk e pa kurrë lokën- nanë,
Nuk e pa nusen shtatëzanë!
Gëzim të madh, Zoti i kish falë –
Nuses n’ shpi i kishte lind djalë!
Prit me muej e prit me vjet –
Kurrë s’ erdh baba n’ shpi të vet!
U rrit djali njizet vjet,
Kurrë s’ e pa babën e vet!
Njizet vjet kur kanë kalue,
Nana e vet e kish fejue.
Erdhi koha me e martue,
Vadën dasmës ja kanë caktue!
Po banë nana, haj medet,
Po e martoj nji djalë hasret,
Qysh bajmë darsëm e davet,
Pa kanë n’ darsëm baba i vet?!
Nji ditë nana ishte kujtue,
Në sabah, herët ish que,
Ka hy n’ magje me gatue,
Po donë bukë, burrit me i que!
Sa shpejt gati, bukën po e banë,
Djalit t’ vet ia paska dhanë –
Hajt, bre bir, në daç me m’ ngue,
Merr këtë bukë, nisu me shkue,
Te Kalaja n’ mujsh me e que,
Babës tand, ti bukë me i que!
Babës tand, me i ba selam –
Sod nji javë, dasmën e kam,
Merr këta shokë e ustallarë,
Mos e le n’ darsëm pa ardhë!
Sa mirë djali, nanën po e ngon,
Po e merr bukën e po tfillon,
Nja tri ditë udhë po udhëton,
Te Kalaja, drejt po shkon.
N’ portë t’ Kalasë, kur paska dalë –
Puna e mbarë, o, ustallarë!
Të mbarë paq, o djalë i ri,
Ç’ kërkon ti, n’ Kala me hi?
-Babën tem, gjallë a e kam,
N’ bark të nanës, ai m’ ka pas lanë,
Kur ka ardhë në këtë Kala,
Tanë këtë trup unë e kam ba,
Babën tem kurrë s’ e kam pa!
Sod kam ardhë, unë, bukë me i prue,
Me babë tem due me u njoftue!
Ka prej nanës, shumë selam –
Sod nji javë dasmën e kam,
Me i marrë shokë e ustallarë,
Mos e le n’ darsëm pa m’ ardhë!
Janë shkue, babës i kanë kallxue –
Djali – bukën, ty, ta ka prue,
Po t’ kërkon me u njoftue,
Edhe n’ darsëm po t’ thërret me shkue!
Ka dalë baba, n’ maje t’ Kalasë –
Prej mërzisë – zemra i ka plasë,
Kur e pa djalin sa nji plep,
S’ e kish pa qe njizet vjet,
I vloj gjaku prej mërzije,
Trutë e kresë ju kanë përzie!...
Vet me veti koka kujtue –
Krejt kjo jetë, n’ Kala m’ ka shkue,
Hangari tue punue,
Kurrë n’ shpi teme s’ kam mujtë me shkue,
S’ kam pa nanë, as s’ kam pa grue!
M’ asht rritë djali me u martue-
Nji herë n’ prehën s’ kam mujtë me vnue!
M’ ka shkue jeta, kurrë pa u gëzue,
Trupi i jem pa u rahatue!
Çka m’ vyen jeta, n’ darsëm me shkue?
Çka m’ vyen djali, kështu me m’ rrune?
Mos po i prinë fati, si mue –
Sa t’ jenë gjallë, kështu me u mundue,
N’ hangari tue murue,
Pa i pa fëmijë, as pa e pa grue,
Çka i vyen jeta me jetue?!
Drodh çekiçin e ma ka gjue –
N’ lulë të ballit, djalit ia ka mëshue,
T’ dekun n’ tokë e ka palue!
Ustallarët çka kanë marue –
N’ Kala – djalin e kanë murue!
Edhe bukën e shtinë në mur –
Sod e atë ditë, s’ e hangrën kurrë!
Kështu tregon legjenda e gjallë –
U muros djali me mallë!
Fjalëve t’ mia, kush s’ ju beson –
T’ shkojë – Kalanë t’a viziton!
N’ gurë t’ Kalasë, n’ atë maje mali –
Pushon buka e pushon djali!
Pushojnë gurët e historisë,
Pushojnë vuejtjet e shqiptarisë!
Gjilan, më 28.08.2006.
15. PRIZRENI – DJEP I KULTURËS
O, Prizren i bukur,
O, qytet lashtë,
O, djep i kulturës,
Gjithmonë të kem dashtë!
Udhëkryq i Ballkanit,
Qytet historik,
Qytet i shatërvanit,
Qytet heroik.
Monumente historike,
Muze legjendarë,
Me qëndresë stoike,
Parajsë për shqiptarë.
Vlera kulturore,
Mozaik lashtësie,
Begati shpirtërore ,
Themel historie.
Qytet i zambakut,
Djep reliktesh artistike,
Qytet i Konakut,
Vendimmarrjesh historike.
Nëpër luftërat shkatërrimtare –
Përballove shumë stuhi,
Me Kala, arte gjithë fare,
Ty, çdo kush ta ka lakmi!
Je dëshmi identiteti,
Autoktonisë dhe lashtësisë.
Lum që kemi kësi qyteti –
Dritë e jetë e ardhmërisë.


Me zhvillimet kulturore,
Qendër kulti e urtësie,
Begatia jonë shpirtërore,
Kopsht me lule dashurie.
O, Prizren – qendër tregtare,
Vulë e artë e zejtarisë;
Djep i shkollave fetare,
Diell i parë i diturisë.
Qendra e parë ekonomike,
Edhe qendër ushtarake,
Me kulturën shumë etnike,
Arenë vlerash titanike.
Shumë shoqata artistike,
Qendër qerthujsh kulturore,
Me shkollë t’ parë të muzikës,
Çerdhe librash bibliotekare.
Qendra e parë e shtypshkronjave,
Dhe botimeve gazetare,
Je foleja e shqiponjave,
Që fluturuan me abetare.
N’ ty u nis radioja e parë,
Me fjalë shqipe e këngë gëzimi,
Në ty Kori i parë shqiptarë –
Me emrin e shenjt "Agimi".
Buzë Lumbardhit gjarpëror –
Ke Marashin e mrekullisë .
E ke Rrapin shekullor –
"Platanus orientalis"!
Ke simbole gjithë sa fare,
Krenaria e gjithë vendit.
Me Shtëpi t’ Lidhjes Shqiptare –
Begatia e Prizrenit.
Ura e Gurit – ura e gjakut,
Hamami i Gazi Mehmet Pashës,
Është Xhamia e Bajrakut,
Dhe Xhamia e Sinan Pashës...

Me dhuntitë tua të shenjtës ,
Shumë faltore e shumë teqe,
Bashkë me Kishën e Shën Premtes –
Të bëjnë rojë nga Ora e Keqe!
16. KULLAT TONA
Teksti: Demir Behluli
Muzika: Demir Krasniqi
Kullat tona nuk janë ngritur
Vetëm me gurë edhe mur,
Vetëm me lot e me mot,
Por me gjak edhe barot!
Janë ndërtuar e rrethuar
N’ eshtra trimash e viktimash.
Vatrat tona nuk janë ngrohë
Veç me una e me zhguna,
Veç n’ dashuri e xhelozi,
Por me djepa plot fëmi...
Ato janë ngritur e rritur
N’ fusha e kreshta plot me eshtra!
Eshtrat tona në këtë tokë,
Janë varrosë e rivarrosë,
Trojet djegur edhe pjekur,
Por nga vatrat nuk janë tretur!
Por n’ kënaqe mbi oxhaqe,
Një Flamur nuk është ulë kurrë!